عصر امام صادق ( ع )

     
عصر امام صادق ( ع ) یکی از طوفانی ترین ادوار تاریخ اسلام است

 که از یک سو اغتشاشها و انقلابهای پیاپی  گروههای مختلف ، بویژه از طرف

 خونخواهان امام حسین ( ع ) رخ می داد ،

 که انقلاب "ابو سلمه " در کوفه و "ابو مسلم     "

     در خراسان و ایران از مهمترین آنها بوده است . و همین انقلاب سرانجام حکومت

 شوم بنی امیه را برانداخت و مردم را از یوغ ستم و بیدادشان رها ساخت . لیکن

 سرانجام بنی عباس با تردستی و توطئه ، بناحق از انقلاب بهره گرفته و حکومت و

 خلافت را تصاحب کردند . دوره انتقال حکومت هزار ماهه بنی امیه به بنی عباس

 طوفانی ترین و پر هرج و مرج ترین دورانی بود که زندگی امام صادق ( ع ) را

 فراگرفته بود . و از دیگر سو عصر آن حضرت ، عصر برخورد مکتبها و ایده ئولوژیها

 و عصر تضاد افکار فلسفی و کلامی مختلف بود ، که از برخورد ملتهای اسلام با مردم

 کشورهای فتح شده و نیز روابط مراکز اسلامی با دنیای خارج ، به وجود آمده و در

 مسلمانان نیز شور و هیجانی برای فهمیدن و پژوهش پدید آورده بود . عصری که

 کوچکترین کم کاری یا عدم بیداری و تحرک پاسدار راستین اسلام ، یعنی  امام ( ع ) ،

 موجب نابودی  دین و پوسیدگی تعلیمات حیات بخش اسلام ، هم از درون و هم از بیرون

 می شد . اینجا بود که امام ( ع ) دشواری فراوان در پیش و مسؤولیت عظیم بر دوش داشت .

 پیشوای ششم در گیر و دار چنین بحرانی می بایست از یک سو به فکر نجات افکار

 توده مسلمان از الحاد و بی دینی و کفر و نیز مانع انحراف اصول و معارف اسلامی

 از مسیر راستین باشد ، و از توجیهات غلط و وارونه دستورات دین به وسیله خلفای

 وقت جلوگیری کند . علاوه بر این ، با نقشه ای  دقیق و ماهرانه ، شیعه را از اضمحلال

 و نابودی  برهاند ، شیعه ای که در خفقان و شکنجه حکومت پیشین ، آخرین رمقها را

 می گذراند ، و آخرین نفرات خویش را قربانی می داد ، و رجال و مردان با ارزش شیعه

یا مخفی  بودند ، و یا در کر و فر و زرق و برق حکومت غاصب ستمگر ذوب شده بودند ،

 و جرأت ابراز شخصیت نداشتند ، حکومت جدید هم در کشتار و بی عدالتی دست کمی از

 آنها نداشت و وضع به حدی  خفقان آور و ناگوار و خطرناک بود که همگی یاران امام ( ع )

 را در معرض خطر مرگ قرار می داد ، چنانکه زبده هایشان جزو لیست سیاه مرگ بودند .

 "جابر جعفی " یکی  از یاران ویژه امام است که از طرف آن حضرت برای انجام دادن امری

 به سوی کوفه می رفت . در بین راه قاصد تیز پای امام به او رسید و گفت : امام ( ع ) می گوید :

 خودت را به دیوانگی بزن ، همین دستور او را از مرگ نجات داد و حاکم کوفه که فرمان محرمانه

 ترور را از طرف خلیفه داشت از قتلش به خاطر دیوانگی منصرف شد . جابر جعفی که از اصحاب

 سر امام باقر ( ع ) نیز می باشد می گوید : امام باقر ( ع ) هفتاد هزار بیت حدیث به من آموخت که

 به کسی نگفتم و نخواهم گفت ... او روزی به حضرت عرض کرد مطالبی از اسرار به من گفته ای

 که سینه ام تاب تحمل آن را ندارد و محرمی ندارم تا به او بگویم و نزدیک است دیوانه شوم .

 امام فرمود : به کوه و صحرا برو و چاهی بکن و سر در دهانه

چاه بگذار و در خلوت چاه بگو حدثنی  محمد بن علی بکذا وکذا      

یعنی امام باقر ( ع ) به من فلان مطلب را گفت یا روایت کرد ،

آری ، شیعه می رفت که نابود شود ، یعنی اسلام راستین به رنگ خلفا درآید ،

 و به صورت اسلام بنی امیه ای یا بنی عباسی خودنمایی کند . در چنین شرایط دشواری ،

 امام دامن همت به کمر زد و به احیا و بازسازی  معارف اسلامی پرداخت و

 مکتب علمی عظیمی به وجود آورد که محصول و بازده آن ،

همانند هشام ، محمد بن مسلم و ... در رشته های  گوناگون علوم بودند ،

چهار هزار شاگرد متخصص و اینان در سراسر کشور پهناور اسلامی آن روز پخش شدند .

 هر یک از اینان از طرفی  خود ، بازگوکننده منطق امام که همان منطق اسلام است

و پاسدار میراث دینی  و علمی و نگهدارنده تشیع راستین بودند ، و از طرف دیگر

 مدافع و مانع نفوذ افکار ضد اسلامی و ویرانگر در میان مسلمانان نیز بودند .

 تأسیس چنین مکتب فکری  و این سان نوسازی و احیاگری تعلیمات اسلامی ،

 سبب شد که تشیع ) مشهور گردد . لیکن طولی نکشید که بنی عباس پس از تحکیم

 امام صادق ( ع ) به عنوان رئیس مذهب جعفری

پایه های حکومت و نفوذ خود ، همان شیوه ستم و فشار بنی امیه را پیش گرفتند

 و حتی از آنان هم گوی سبقت را ربودند . امام صادق ( ع ) که همواره مبارزی

 نستوه و خستگی ناپذیر و انقلابیی بنیادی در میدان فکر و عمل بوده ، کاری که

 امام حسین ( ع ) به صورت قیام خونین انجام داد ، وی قیام خود را در لباس تدریس

 و تأسیس مکتب و انسان سازی انجام داد و جهادی راستین کرد     .

جنبش علمی

 
اختلافات سیاسی بین امویان و عباسیان و تقسیم شدن اسلام به فرقه های مختلف

 و ظهور عقاید مادی و نفوذ فلسفه یونان در کشورهای اسلامی ، موجب پیدایش

 یک نهضت علمی گردید . نهضتی که پایه های آن بر

 حقایق مسلم استوار بود . چنین نهضتی

      لازم بود ، تا هم حقایق دینی را از میان خرافات و موهومات و احادیث جعلی بیرون کشد

 و هم در برابر زندیقها و مادیها با نیروی منطق و قدرت استدلال مقاومت کند

و آرای سست آنها را محکوم سازد . گفتگوهای علمی و مناظرات آن حضرت

 با افراد دهری و مادی مانند "ابن ابی العوجاء" و

    . به وجود آمدن چنین نهضت علمی در محیط آشفته و تاریک آن

"ابو شاکر دیصانی " و حتی "ابن مقفع " معروف است

     عصر ، کار هر کسی  نبود ، فقط کسی شایسته این مقام بزرگ بود

 که مأموریت الهی داشته باشد و از جانب خداوند پشتیبانی  شود ،

 تا بتواند به نیروی الهام و پاکی نفس و تقوا وجود خود را به مبدأ

غیب ارتباطدهد ، حقایق علمی را از دریای بیکران علم الهی به دست آورد ،

 و در دسترس استفاده گوهرشناسان حقیقت قرار دهد . تنها وجود گرامی 

 حضرت صادق ( ع ) می توانست چنین مقامی داشته باشد ، تنها امام صادق ( ع )

 بود که با کناره گیری از سیاست و جنجالهای سیاسی از آغاز امامت در نشر

 معارف اسلام و گسترش قوانین و احادیث راستین دین مبین و تبلیغ احکام و

 تعلیم و تربیت مسلمانان کمر همت بر میان بست . زمان امام صادق ( ع ) در

 حقیقت عصر طلایی دانش و ترویج احکام و تربیت شاگردانی بود که هر یک

 مشعل نورانی علم را به گوشه و کنار بردند و در "خودشناسی " و "خداشناسی "

 مانند استاد بزرگ و امام بزرگوار خود در هدایت مردم کوشیدند . در همین دوران

 درخشان - در برابر فلسفه یونان - کلام و حکمت اسلامی رشد کرد و فلاسفه و

 حکمای بزرگی در اسلام پرورش یافتند . همزمان با نهضت علمی و پیشرفت

 دانش بوسیله حضرت صادق ( ع ) در مدینه ، منصور خلیفه عباسی که از

 راه کینه و حسد ، به فکر ایجاد مکتب دیگری افتاد که هم بتواند در برابر مکتب

 جعفری  استقلال علمی داشته باشد و هم مردم را سرگرم نماید و از خوشه چینی

 از محضر امام ( ع ) بازدارد .

بغداد تأسیس نمود . منصور در این مدرسه از وجود ابو حنیفه در مسائل

 بدین جهت منصور مدرسه ای در محله "کرخ