2    ) و در خطبه ای نیز فرمودند    :

کم اداریکم کما تداری البکار العمدهِ.. تا چند با شما مدارا کنم! همچون مدارا کردن با شتران نو باری که از سنگینی بار، پشتشان مجروح گردیده و همانند جامه کهنه و فرسوده ای که هرگاه از جانبی آن را بدو زند از سوی دیگر پاره می گردد هرگاه سپاهیان شام عنان گشاید، و بر سرتان آید به خانه می روید و در به روی خود می بندید و چون سوسماری در سوراخ می خزید و یا چون کفتار در لا نه می آرمید     ..>. !

نرمش و عطوفت امام علی(ع) در مقابل مردم کوفه

امام علی(ع) پس از استقرار در کوفه، از مردم خواست تا جهت استماع سخنانش به محله رحبه کوفه که سرزمین گسترده ای بود فرود آیند. امام(ع) نیز در آن نقطه از مرکب پیاده شد. نخست در مسجدی که در آنجا بود دو رکعت نماز گزارد و آنگاه بر فراز منبر رفت و برای مردم سخن گفت    .

امام(ع) ضمن اشاره به فضیلت مردم کوفه خطرهایی که آنان را تهدید می کرد را برشمرد؛ آنگاه از رویگردانی مردم کوفه از حکومت اسلا می و جهاد در راه خدا، انتقاد کرد و فرمود    : <آگاه باشید که گروهی از شما از نصرت و یاری من تقاعد ورزید و من آنان را سزنش و نکوهش می کنم. آنان را ترک کنید و آنچه را دوست ندارند به گوش آنان برسانید تا رضای مردم را کسب کنند و تا حزب الله از حزب شیطان بازشناخته شود    >

برخورد ملا یم و مدارای امام با کوفیان جهاد گریز، بر برخی از انقلا بیون افراطی گران آمد و بر مذاق آنان خوش نیامد. از این روی، مالک بن حبیب یربوعی، فرمانده نیروی انتظامی حکومت علوی، برخاست و بالحن اعترض آمیزی گفت: من این مقدار مجازات را برای آنان کم می دانم! به خدا سوگند، اگر به من دستور دهی آنان را می کشم     .!

امام با جمله     <سبحان الله    > او را هشدار داد و فرمود   : <حبیب، از حد و اندازه تجاوز کردی> حبیب بار دیگر برخاست و گفت: شدت عمل و خشونت در جلوگیری از وقوع حوادث ناگوار، از ملا یمت و نرمش با دشمنان موثرتر است.

امام(ع) با منطق حکیمانه خود به هدایت او پرداخت و فرمود: خداوند چنین دستوری نداده است. انسان در مقابل انسان کشته می شود؛ دیگر ستم و تجاوز چه جایی دارد. و من قتل مظلوماً فقد جعلنا لولیه سلطاناً فلا یسرف فی القتل انه کان منصوراًاسراف در قتل این است که غیر قاتل را به جای قاتل بکشید، و خداوند از این عمل نهی نمود و آن را ستم و تعدی دانست.

متخلفان کوفی از مذاکره امیر مومنان(ع) با فرمانده نیروی انتظامی، دادگری علی(ع) را با چشمان خویش مشاهده کرده و فضای سیاسی را باز دیدند؛ از این رو علل تخلف خود را بازگو نمودند.

صلا بت و قاطعیت و عدم ملا هنه

همان گونه که گفتیم اصل در اسلا م و سیره پیامبر گرامی اسلا م و امامان معصومین(ع) رافت و نرمش است، در مقابل گاهی مواقع و موارد صلا بت و قاطعیت لا زم و ضروری است. چنانچه این صلا بت در قوانین ملل و اقوام گذشته و حال، وجود داشته و دارد. این قانون نیز به جهت رافت و رحمت بر جامعه و مردم است، چرا که اگر قاطعیت و سخت گیری نسبت به دشمنان و غیر خودیها و منافقان و متخلفان داخلی و بزهکاران یک جامعه وجود نداشته باشد، طمع دشمنان نسبت به چنین ملتی تحریک می گردد، و از طرفی بزهکاری در داخل جامعه زیاد می شود چون بزهکاران احساس امنیت کامل نموده و با استفاده از چنین فضایی، امنیت ملی یک جامعه را بر هم زده و باعث سلب آسایش مردم می شوند. بدین جهت برای رافت به مردم جامعه، سخت گیری نسبت به متخلفان داخلی و خارجی ضروری و لا زم است.

از این رهگذر در شریعت مقدس اسلا می صلا بت و قاطعیت وجود دارد، و در قوانین اسلا می نیز برخی موارد، احکامی شاق و قاطع برای برخورد با متخلفان وضع شده است. و این قوانین نیز از باب رافت بر کل امت و جامعه است همانند جراحی یک عضو فاسد است که برای صحت و سلا مت تمام اعضای بدن، ضروری و لا زم است.

خاستگاه قاطعیت

قاطعیت و سخت گیری در قانون اسلا م که در سیره پیامبر(ص) و اولیای بزرگ و معصومین(ع) متجلی گردیده است. نسبت به چه گروه های و چه افرادی است آیا حکومت اسلا می باید نسبت به تمامی افراد جامعه و نیز نسبت به جوامع دیگر و کشورهای دیگر، رفتاری خشونت آمیز داشته باشد؟ و یا نسبت به افراد و گروه های خاص، و کشورهای خاصی است؟

در پاسخ به این پرسش با توجه به آیات و روایات و سیره عملی معصومان(ع) می توان گفت که صلا بت و قاطعیت در اسلا م و سیره پیامبر(ص) و معصومین(ع) تنها نسبت به چند گروه است، و قانونی عام و فراگیری نیست. برخی از خواستگاه های قاطعیت و شدت عمل در سیره معصومان(ع) عبارت است از:

1) قاطعیت در اجرای عدالت.

2) قاطعیت و شدت عمل برای تامین امنیت و ایجاد آرامش در جامعه.

3) قاطعیت در اجرای حدود و احکام و قوانین الهی و اسلا می.

4) قاطعیت در امور مربوط به بیت المال و حقوق مردم.

5) نظارت و قاطعیت بر کارگزاران حکومت.

با توجه به رعایت اختصار در این نوشته، برخی از مقوله های فوق را در سیره امام علی(ع) به طور خلا صه مورد بررسی و کنکاش قرار می دهیم.

قاطعیت شرط اجرای عدالت

یکی از شرایط مهم در اجرای عدالت، قاطعیت است. امام علی(ع) می فرماید:

لا یقیم امرالله سبحانه الا من لا یصانع و لا یضارع و لا یتبع المطامع

فرمان خدا را بر پا ندارد جز کسی که در حق مدارا نکند و خود را خوار نسازد و پی طمع ها نتازد روی این اصل امام علی(ع) جهت تحقق عدالت در جامعه اسلا می، برخوردهای قاطع با بسیاری از افراد و گروه ها داشته است در زیر نمونه های را بیان می کنیم:

امیر مومنان(ع) در آغازین روزهای خلا فت طی یک سخنرانی اعلا م داشت:

1) و الله لووجدته قد تزوج به النسأ و ملک به الا مأ لرددته فان فی العدل سعهِ و من ضاق علیه العدل فالعدل علیه أضیق>

به خدا سوگند!، اگر ببینم بیت المال مسلمین به مهر زنان یا بهای کنیزکان رفته باشد، آن را باز می گردانم. همانا در عدالت گشایش است. و آن که عدالت را بر نتابد، ستم را سخت تر یابد.

2) عبدالله بن زمعه یکی از شیعیان امام علی(ع) بود، روزی در ایام خلا فت نزد آن حضرت آمد و مالی از بیت المال خواست. امام فرمود:

ان هذا المال لیس لی ولا لک و انما هوفی للمسلمین

این مال نه از آن من است و نا از آن تو، بلکه فیی است، و از آن همه مسلمانان. اگر تو در جنگ با آنان یار باشی چون ایشان از مال برخوردار باشی، و اگر نه آنچه به دست آورند، نباید دیگران بخورند.

قاطعیت در اجرای احکام و قوانین الهی

از جمله اموری که باید در آن قاطعیت و شدت عمل نشان داد، اجرای احکام و قوانین الهی است تسامح و تساهل در اجرای قوانین الهی امری ناپسند و مذموم است. روایات و سیره معصومان(ع) نیز بر قاطعیت در اجرای احکام الهی تاکید دارد. در زیر نمونه ای از سیره علی(ع) را در این زمینه بازگو می کنیم

اجرای حد بر نجاشی شاعر

قیس بن عمرو، معروف به نجاشی، از اصحاب امام علی(ع) و از شاعران عصر خویش بود. اشعار و قصاید او در تحریک روحیه سپاه امیر مومنان در نبرد صفین، همچنان بر صفحات تاریخ می درخشد. نجاشی شاعر در یکی از روزهای ماه مبارک رمضان، به منزل ابو سماک اسدی رفت و به وسوسه او و به اتفاق هم شراب نوشیدند و از حال طبیعی خارج و از سرو صدای آنها، همسایه ها از جریان مطلع شدند ماموران حکومت علوی نجاشی را دستگیر کردند و ابو سماک از صحنه گریخت. علی(ع) 80 تازیانه به جهت شرب خمر و 20 تازیانه به جهت شکستن حرمت ماه رمضان بر نجاشی زد. جریان اجرای حد شرب خمر بر نجاشی، شاعر بزرگ کوفه، بر بستگان او گران آمد. گروهی از یمننیان از جمله طارق بن عبدالله نهدی که از قبیله نجاشی بودند و علی(ع) را در نبرد صفین نیز همراهی می کردند ناراحت شدند.

طارق نهدی که از این جریان سخت برآشفته بود نزد علی(ع) آمد و گفت: ای امیرمومنان! ما هرگز ندیده ایم که در نزد والیان حق و عدل، اهل معصیت و تفرقه با اهل اطاعت و مردان با فضیلت و تفرقه گریز، در صورتی که جرمی مرتکب شوند یکسان باشند. تا اینکه امروز تو را دیدیم که با برادر مان نجاشی چنین کرده اید ! تصور ما این بود که نجاشی با آن همه فضیلت و دفاع از تو، مشمول رافت و مهر تو قرار می گیرد شما با برادر ما نجاشی، کاری کردی که دل های ما را به درد آوردی، و ما را از هم پراکنده ساختی، و ما را به راهی کشاندی که اگر آن راه را بگیریم ما را به دوزخ خواهد کشانید و معذب خواهیم شد.

علی(ع) فرمود: <انها لکبیرهِالا علی الخاشعین> آری! ای برادر نهدی، حدود الهی بر همگان سنگین است، فقط خا شعان می توانند آن را تحمل کنند. ای برادر نهدی! او هم فردی از مسلمانان است که مرتکب فعل حرام شد، و کفاره اش همان بود که درباره وی انجام گرفت. خداوند در قرآن مجید فرمود: نباید علا قه شما به قومی موجب شود که شما دست از عدالت بردارید و احکام خداوند را انجام ندهید. شما همواره عدالت را در جامعه به کار گیرید که این به تقوی و پرهیزکاری نزدیک تر است .

سخت گیری برای اجرای دین

پس از گسترش اسلا م در شبه جزیره عربستان امام علی(ع) طی ماموریتی از ناحیه پیامبر(ص) جهت دعوت مردم یمن به اسلا م، به آن سرزمین سفر نمود. هنگام مراجعت، از مردم نجران، پارچه های حریر را به عنوان جزیه و مالیات که طبق پیمان روز مباهله مشخص شده بود، گرفت و سوی مدینه حرکت نمود. در بین راه از حرکت پیامبر(ص) برای شرکت در مراسم حج اطلا ع یافت و بدین جهت فرماندهی سربازان را به یکی از افسران سپرد و خود به سرعت حرکت کرد و در نزدیکی مکه خدمت پیامبر رسید. علی(ع) پس از دیدار با پیامبر(ص) ماموریت یافت به سوی نیروهای خود باز گردد و آنها را به مکه بیاورد. وقتی امام علی(ع) به میان سربازان خویش رسید با صحنه غیر منتظره مواجه گشت و دید تمام پارچه های حریر میان سربازان تقسیم شده و به عنوان لباس احرام مورد استفاده آنان قرار گرفته است.

علی(ع) از این عمل جانشین خویش سخت ناراحت شد و او را مورد بازخواست قرارداد، و او در پاسخ گفت که من با اصرار سربازان مواجه شدم و این پارچه ها را به عنوان امانت به آنان سپردم که پس از مراسم حج از آنان پس بگیرم علی(ع) فرمود: تو چنین اختیاری نداشتی. آنگاه دستور داد که تمام پارچه را جمع نموده و بسته بندی نمایند.

از این فرمان قاطع و سخت علی(ع)، گروهی که از عدالت رنج می بردند، به پیامبر(ص) شکایت جستند و از رفتار علی(ع)ابراز ناراحتی نمودند. در اینجا بود که پیامبر اکرم(ص) فرمود: <ارفعوا ألسنتکم عن علی فانه خشن فی ذات الله عزوجل، غیر مداهن فی دینه

زبان از بدگویی علی(ع) بردارید که او در اجرای دستور خدا، بی پروا و سخت گیر است و اهل سازش و ملا هنه در دین خدا نیست.

آری اینگونه است رفتار و سیره پیشوایان معصوم ما که در دین خدا و اجرای احکام الهی سر سازگاری و سازش با احدی را ندارند. و دین خدا را با هیچ چیز مصالحه نمی کنند.

نوشته شده در پنج شنبه 93 شهریور 6ساعت ساعت 5:57 عصر توسط مشتعلی| نظر