سوره مبارکه مائدة؛ آیه6     
...وَإِن کُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مَّنکُم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء

فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَیَمَّمُواْ صَعِیدًا طَیِّبًا...
...و اگر بیمار هستید یا در سفر می  باشید یا یکى از شما از قضاى حاجت آمده،

 یا با زنان آمیزش کرده اید و آبى (براى وضو یا غسل) نیافتیدبه خاکى پاک تیمم کنید...

در آیه بالا ملاحظه می شود درعبارت «او جاء احد منکم من الغائط » تا چه اندازه و چه قدر زیبا

 رعایت ادب شده است. ادبى که بر هیچ متدبرى پوشیده نیست، براى اینکه منظور خود را

با کنایه فهمانده و آن کنایه آمدن از غائط (چاله: گودى )است. چون کلمه غائط به معناى محلى

 است که نسبت به اطراف خود گود باشد، و مردم صحرانشین همواره براى قضاى حاجت به چنین

 نقطه هائى مى رفتند، تا به منظور رعایت ادب نسبت به مردم خود را در آنجا پنهان سازند و استعمال

 کلمه«غائط» در معنائى که امروز معروف است یک استعمال جدید و نو ظهور، و از قبیل کنایاتى است

 که حالت کنایه بودن خود را از دست داده است.
قرآن کریم در جمله مورد بحث مى توانست منسوب الیه را معین کند، و بفرماید «او جئتم من الغائط» و

 یا از غائط آمدید و یا اگر به این اندازه مشخص نکرد، به کمتر از این معین مى کردو مى فرمود: «او جاء

احدکم من الغائط» و یا یکی تان ازغائط آمد، ولى به این مقدار از تعیین نیز راضى نشد بلکه ابهام و گنگ

گوئى را به نهایت رسانیده و فرمود: «او جاء احد منکم من الغائط» و یا یکى از شما از غائط آمد، تا رعایت

 ادب را به نهایت درجه رسانده باشد. همچنین استفاده از عبارت «لامستم النساء» به معنای آمیزش

 نیز نشان دهنده کمال ادب در زبان قرآن است.

مثال دوم:
سوره مبارکه اعراف؛ آیه189   
هُوَ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إِلَیْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفِیفًا فَمَرَّتْ

 بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَت دَّعَوَا اللّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَیْتَنَا صَالِحاً لَّنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ
او کسى است که شما را از یک تن آفرید ، و همسرش را از او پدید آورد تا در کنارش آرامش یابد; پس

 هنگامی که مرد با زن آمیزش نمود زن به حملى سبک حامله شد، پس با آن حمل سبک زندگى را ادامه

 داد ; پس چون سنگین بار شد ، زن و شوهر پروردگارشان را خواندند که اگر به ما فرزندى تندرست و

سالم عطا کنى ، مسلماً از سپاس گزاران خواهیم بود.

در این آیه شریفه نیز عبارت «فلما تغشاها:هنگامی که او را پوشاند» در نهایت ادب،

 کنایه از آمیزش بیان شده است.

مثال سوم:
سوره مبارکه یوسف؛ آیه23
وَرَاوَدَتْهُ الَّتِی هُوَ فِی بَیْتِهَا عَن نَّفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَیْتَ لَکَ قَالَ مَعَاذَ اللّهِ ...
و آن (زنى) که یوسف در خانه اش بود، از یوسف با نرمی و مهربانى خواستار کام جویى شد،

و همه درهاى کاخ را بست و به او گفت : پیش بیا یوسف گفت : پناه به خدا...

عبارت «هیت لک» اسم فعل و به معناى «بیا» است. این عبارت نیز با رعایت ادب در بحث مورد

 نظر بیان شده است. این عبارت نیز مانند واژه «غائط» کنایه مؤدبانه ای از مفهومی بوده که به

 مرور زمان حالت کنایه بودن خود را از دست داده است.

گاهی از اوقات رجال سیاسی ما از واژه های غیرمحترمانه ای برای رقیبان خود استفاده می کنند.

 از آیه 21 سوره نحل می توان در این زمینه پند بزرگی آموخت:

سوره مبارکه نحل؛ آیه21
أَمْواتٌ غَیْرُ أَحْیَاء وَ مَایَشْعُرُونَ أَیَّانَ یُبْعَثُونَ
مُردگانند نه زندگان، و نمی دانند چه زمانى برانگیخته می شوند .

این آیه شریفه در مورد بت های مشرکان است.
قرآن کریم شامل بت های مشرکان نیز شده است. دو نکته جالب در مورد بیان بت ها وجود دارد

که نهایت ادب قرآن کریم در مورد حتی سنگ و چوب را می رساند. یکی آن که تعبیر «أموات» برای

زنده هایی که مرده اند به کار می رود و به صورت معمول برای مرده هایی که قبلا زنده نبوده اند واژه

 «موات» به کار برده می شود.
نکته دوم هم این است که بت ها با این که غیرذوی العقول هستند و باید افعال آن ها جمع مؤنث آورده

 شود، اما از «ما یشعرون» مشخص است که با آنها معامله ذوی العقول شده است و این خود نشانه

 حفظ ادب برای آن هاست.
خداوند متعال همان طور که در آیه 108 سوره مبارکه انعام :«وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ

فَیَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ : و معبودانى را که کافران به جاى خدا می پرستند دشنام ندهید که

آنان هم از روى دشمنى و نادانى خدا را دشنام خواهند داد» فرموده است که به بت ها دشنام ندهید،

در این آیه کریمه یک بیان اعتقادی در مورد بت ها را همراه با ادب بیان می کند.

با تشکر از( عطای کثیر)

نوشته شده در سه شنبه 92 اسفند 20ساعت ساعت 11:59 صبح توسط مشتعلی| نظر بدهید