فرهنگی ،مذهبی
دلایل وجوب خمس در روایات ائمّه علیهم السلام خمس علاوه بر غنایم جنگى، در موارد یاد شده نیز واجب است: 1. معادن و آهن و روى، چیزى واجب هست؟ فرمود: 2. گنج عبیداللَّه بن على معروف به حلبى مىگوید: از امام صادق علیه السلام در مورد گنج پرسیدم که چه مقدار از آن را باید پرداخت؟ 3. جواهراتى که با غوّاصى به دست مىآید مرجان، باید خمس آنها پرداخت شود. به دست مىآید پرسیدم، امام علیه السلام فرمود: 4. زمینى که کافر ذمى از مسلمان بخرد کافر ذمّى، زمینى را از مسلمان بخرد، باید 1پنجم آن را بپردازد. 5. مال حلال مخلوط به حرام تشخیص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن معلوم نباشد، باید خمس تمام مال را به مقام امامت و رهبرى بپردازد. امیرمؤمنان علیه السلام آمد و گفت: ثروتى را گرد آوردهام که حلال و حرام آن را از هم نمىشناسم. حضرت فرمود: واجتَنِبْ ما کان صاحبُهُ یُعْلَم. و خدا به 1پنجم آن راضى مىشود، وهر مالى که صاحبش را مىشناسى به خود او باز گردان. 6. درآمدهاى کسب و تجارت مالى به دست آورد، چنانچه سودى که از آن حاصل شده از هزینههاى سالانه او و کسانى که متکفل هزینه زندگى آنهاست، زیاد بیاید، 1پنجم مازاد آن را باید به امام بپردازد. «لا یحلّ لأحد أن یشترى من الخمس شیئاً حتى یصل إلینا حقنا» که مىفرمود: «من اشترى شیئاً من الخمس لم یعذره اللَّه اشترى ما لا یحلّ له خریده که برایش حلال نیست.» را دربرمىگیرد، خواه از غنائم جنگى باشد یا از گنج یا از معادن و غیره. بیشتر است، آیا پرداخت خمس آن واجب است؟ مىخورند وبخشى هم ازآن به فروش مىرسد، آیا در آن خمس هست؟ فرمود: آن چه را که مىخورند، از هزینه زندگى است و خمس ندارد، اما آنچه مىفروشند، خمس دارد. امام کاظم (ع) و خمس درآمدها امام کاظم علیه السلام و خمس درآمدها در پاسخ فرمود: «فى کلّ ما أفاد الناس من قلیل أو کثیر»، در کلیه درآمدها خواه کم و خواه زیاد خمس باید پرداخت شود. حماد بن عیسى با یک واسطه از امام کاظم علیه السلام نقل مىکند که فرمود: «خمس در پنج مورد واجب است: 1. غنائم، 2. غوّاصى3. گنج، 4. معادن، 5. کشتیرانى.» و این نشانه آن است که خمس بر مطلق درآمدها تعلق مىگیرد. فقال: ما کان للَّهفهو لرسوله وماکان لرسوله فهو لنا، ثم قال: واللَّه لقد یسّر اللَّه على المؤمنین أرزاقهم بخمسة دراهم جعلوا لربّهم واحداً وأکلوا أربعة حلالًا». «من آیه خمس را بر آن حضرت خواندم، فرمود: آنچه که براى خداست، از آنِ رسول است و آنچه که از آنِ رسول است براى ما است. خدا در کار روزى بر مؤمنان آسان گرفته، و در هر پنج درهم، تنها یک درهم بر آنها واجب ساخته و چهارتاى دیگر را بر آنان حلال نموده است.» است، زیرا روزىهاى مردم، منحصر به غنایم جنگى نبوده است. حضرت با مردم است و لذا در ذیل حدیث مىفرماید: افرادى مىتوانند به این قانون عمل کنند که خدا قلب آنان را براى عمل به شریعت امتحان کرده باشد.
محمد بن مسلم مىگوید: از امام باقر علیه السلام پرسیدم: آیا در معادن مس
«علیها الخمس جمیعاً» در همه آنها پرداخت یک پنجم لازم است.
از مواردى که باید 1 پنجم آن را به مقام امامت و رهبرى پرداخت، خمس گنج است.
چیزهاى ارزشمند که از ته دریا یا غوّاصى استخراج مىشود، مانند مروارید،
حلبى مىگوید: از امام صادق علیه السلام درباره مروارید که از طریق غوّاصى
«علیه الخمس»،
1 پنجم آن را باید پرداخت.
اگر کافر ذمى زمینى را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را بپردازد.
ابوعبیده حذّاء مىگوید: از امام باقر علیه السلام شنیدم که فرمود: هرگاه
اگر مال حلال با حرام به طورى مخلوط شود که انسان نتواند آنها را از یکدیگر
حسن بن زیاد مىگوید: امام صادق علیه السلام فرمود: مردى خدمت
أخْرِج الخمس من ذلک المال، فانّ اللَّه عزّ وجلّ قد رضى من المال بالخمس
امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: 1پنجم آن را بپرداز،
هرگاه انسان، از طریق تجارت یا صنعت یا دیگر تلاشهاى اقتصادى،
امام باقر علیه السلام و خمس درآمدها
ابوبصیر از امام باقر علیه السلام نقل مىکند که آن حضرت فرمود:
؛ «براى کسى حلال نیست که از خمس چیزى را بخرد، مگر آنکه حق ما به ما برسد.»
در حدیث دیگرى ابوبصیر مىگوید، از امام باقر علیه السلام شنیدم
؛ هر کس چیزى از خمس را بخرد، خدا او را نمىبخشد، او چیزى را
اطلاق حدیث، شامل هر چیزى که در او پرداخت خمس واجب باشد،
امام صادق علیه السلام و خمس درآمدها
ابوبصیر مىگوید به امام صادق علیه السلام درنامهاى نوشتم:
گاهى به انسان هدیهاى مىرسد که قیمت آن 2000 درهم یا کمتر یا
حضرت در پاسخ نوشت: «الخمس فى ذلک» (باید 1 پنجم آن را بپردازد).
باز به حضرت نوشتم: مردى باغ میوهاى دارد، خانوادهاش از میوه آن باغ
سماعه مىگوید: از امام کاظم علیه السلام درباره خمس سؤال کردم،
«الخمس من خمسة أشیاء: من الغنائم والغوص و الکنوز والمعادن والملاحة ...».
،
حضرت در اینجا به یک مورد از درآمد کسب که همان کشتیرانى است اشاره کرده
عمران بن موسى از امام کاظم علیه السلام نقل مىکند: قرأت علیه آیة الخمس،
لفظ «أرزاقهم» (روزىهاى مردم) نشانه آن است که مقصود، مطلق درآمد
از این گذشته، غنایم جنگى از آنِ جهادگران است، نه همه مردم، و سخن
By Ashoora.ir & Night Skin